Vulvacarcinoom: Herken de Tekenen en Symptomen Tijdig

De vulva, het uitwendige genitale gebied van de vrouw, is een intiem en vaak over het hoofd gezien deel van het lichaam. Veel vrouwen zijn terughoudend om over klachten in dit gebied te praten, zelfs met hun arts. Toch is het essentieel om alert te zijn op veranderingen, want net als in andere delen van het lichaam kan ook hier kanker ontstaan: vulvacarcinoom. Hoewel het een relatief zeldzame vorm van kanker is, vooral bij jongere vrouwen, is vroege herkenning cruciaal voor een succesvolle behandeling. Maar hoe ziet vulvacarcinoom er eigenlijk uit? Wat zijn de signalen waar je op moet letten?

Dit artikel duikt dieper in het onderwerp vulvacarcinoom, met een specifieke focus op de zichtbare kenmerken en symptomen. We bespreken de verschillende verschijningsvormen, de plekken waar het kan ontstaan en het belang van zelfonderzoek en tijdige medische hulp.

Wat is de Vulva Precies?

Voordat we ingaan op hoe vulvakanker eruitziet, is het goed om te weten wat de vulva precies omvat. Het is niet één enkel orgaan, maar een verzamelnaam voor de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen. Dit omvat:

• De grote schaamlippen (labia majora): De buitenste, behaarde huidplooien.

• De kleine schaamlippen (labia minora): De binnenste, onbehaarde, dunnere huidplooien die de clitoris en de openingen van de vagina en urinebuis omgeven.
• De clitoris: Een klein, gevoelig orgaan aan de bovenkant waar de kleine schaamlippen samenkomen.
• Het perineum: Het gebied tussen de vaginale opening en de anus.
• De venusheuvel (mons pubis): Het vetweefsel bedekt met schaamhaar boven de schaamlippen.

Vulvacarcinoom kan op elk van deze delen ontstaan, hoewel het het vaakst voorkomt op de binnenranden van de grote of kleine schaamlippen.

Hoe Ziet Vulvacarcinoom Er Algemeen Uit? De Meest Voorkomende Signalen

Vulvacarcinoom kent geen eenduidige verschijningsvorm; het kan zich op verschillende manieren manifesteren. Vaak begint het subtiel, waardoor het gemakkelijk over het hoofd wordt gezien of wordt aangezien voor een onschuldige huidaandoening. Daarom is het zo belangrijk om te weten waar je op moet letten. De meest voorkomende tekenen en symptomen zijn:

• Jeuk, branderigheid of pijn: Dit is vaak een van de eerste en meest hardnekkige klachten. Hoewel jeuk vele oorzaken kan hebben (zoals een schimmelinfectie of eczeem), is aanhoudende jeuk die niet overgaat met standaardbehandelingen een reden om alert te zijn. De pijn kan constant zijn of alleen optreden bij aanraking, zitten of plassen.
• Een knobbeltje, bultje of zwelling: Je kunt een nieuw, voelbaar knobbeltje of een harder, verdikt gebied op de huid van de vulva opmerken. Dit kan variëren in grootte, van heel klein tot enkele centimeters.
• Een wondje of zweertje (ulcus): Een open plekje of zweertje dat niet binnen enkele weken geneest, is verdacht. Het kan pijnlijk zijn en soms bloeden of vocht afscheiden.
• Veranderingen in de huid: De huid van de vulva kan er anders gaan uitzien. Let op:
  • Kleurveranderingen: Rode, witte, grijzige of juist donkerder (bruin/zwart) gekleurde plekken kunnen ontstaan. Soms zijn er meerdere kleuren aanwezig.
  • Verdikte of ruwe huid: Een deel van de huid kan dikker, harder of ruwer aanvoelen dan de omliggende huid. Dit kan lijken op eczeem of een wratachtige verandering.
  • Verheven plekken: De huid kan op bepaalde plekken wat omhoog komen.
• Bloedverlies of afscheiding: Bloedverlies dat niet gerelateerd is aan de menstruatie, of ongewone vaginale afscheiding, kan een teken zijn. Vooral bloeden na de menopauze moet altijd onderzocht worden.
• Een veranderende moedervlek: Net als op andere delen van het lichaam kan een melanoom (een vorm van huidkanker) ook op de vulva ontstaan. Let op moedervlekken die van vorm, grootte of kleur veranderen, gaan jeuken, bloeden of een onregelmatige rand krijgen.
• Pijn bij het plassen: Hoewel dit vaak wijst op een blaasontsteking, kan het in zeldzame gevallen ook een symptoom van vulvacarcinoom zijn, vooral als de tumor dicht bij de urinebuis zit.
• Pijn tijdens het vrijen (dyspareunie): Pijn die specifiek tijdens of na geslachtsgemeenschap optreedt.

Het is cruciaal om te onthouden dat deze symptomen ook door veel andere, vaak onschuldige aandoeningen veroorzaakt kunnen worden, zoals infecties, goedaardige cysten, huidziekten (zoals lichen sclerosus of eczeem) of irritatie. Echter, juist omdat de symptomen zo kunnen lijken op andere kwalen, is het belangrijk om bij aanhoudende of ongewone veranderingen altijd een arts te raadplegen.

Verschillende Typen Vulvacarcinoom en Hun Mogelijke Uiterlijk

Er bestaan verschillende typen vulvacarcinoom, en hun uiterlijk kan enigszins verschillen:

1. Plaveiselcelcarcinoom: Dit is veruit het meest voorkomende type (ongeveer 90% van de gevallen). Het ontstaat uit de plaveiselcellen, de platte cellen die de bovenste laag van de huid vormen.
   • Uiterlijk: Het begint vaak als een klein, roodachtig of huidkleurig bultje, een platte, verheven plek of een wondje. Het kan er wratachtig uitzien, schilferig zijn, of juist een open zweer vormen die niet geneest. Vaak gaat het gepaard met jeuk. Het groeit meestal langzaam.
2. Vulvair Melanoom: Dit type ontstaat uit pigmentcellen (melanocyten) en komt veel minder vaak voor (ongeveer 5%). Het gedraagt zich vergelijkbaar met melanomen elders op de huid.
   • Uiterlijk: Meestal te zien als een donkerbruine of zwarte vlek, vaak onregelmatig van vorm en kleur. Soms kan een melanoom echter ook roze, rood of huidkleurig zijn (amelanotisch melanoom). Veranderingen in bestaande moedervlekken op de vulva zijn verdacht. Dit type kan sneller groeien en uitzaaien dan plaveiselcelcarcinoom.
3. Adenocarcinoom: Dit type ontstaat uit kliercellen, zoals de Bartholin-klieren (die vocht produceren bij seksuele opwinding) of zweetklieren in de vulva. Het is zeldzaam.
   • Uiterlijk: Vaak begint het als een pijnloos knobbeltje of zwelling, dieper onder de huid, bijvoorbeeld nabij de ingang van de vagina waar de Bartholin-klieren zitten. Soms kan het zich ook als een zweer presenteren. Een specifieke vorm, de ziekte van Paget van de vulva, manifesteert zich vaak als een rode, eczeemachtige, soms vochtige plek met jeuk en branderigheid.
4. Basaalcelcarcinoom: Dit type huidkanker komt vaak voor op aan zonlicht blootgestelde huid, maar kan zelden ook op de vulva ontstaan.
   • Uiterlijk: Meestal een langzaam groeiend bultje of wondje dat op een puistje of zweertje lijkt, soms met een parelmoerachtige glans of kleine bloedvaatjes zichtbaar. Het zaait zelden uit.
5. Sarcoom: Een zeer zeldzaam type dat ontstaat uit bindweefsel, spierweefsel of vetweefsel onder de huid.
   • Uiterlijk: Meestal als een knobbel onder de huid.

Voorstadia van Vulvacarcinoom (VIN)

Voordat er daadwerkelijk sprake is van invasieve kanker, kunnen er voorstadia aanwezig zijn. Dit wordt Vulvaire Intra-epitheliale Neoplasie (VIN) genoemd. Bij VIN zijn er afwijkende cellen aanwezig in de buitenste huidlaag (epitheel) van de vulva, maar deze zijn nog niet doorgegroeid naar diepere weefsellagen. VIN geeft niet altijd klachten, maar kan wel jeuk, pijn of branderigheid veroorzaken.

Hoe ziet VIN eruit?

• VIN kan zich manifesteren als witte, rode, grijze of bruine plekken op de vulva.
• De plekken kunnen vlak zijn, maar ook licht verheven of verdikt.
• Soms is de huid ruw of voelt anders aan.
• Er kunnen meerdere plekjes tegelijk aanwezig zijn.

VIN wordt vaak veroorzaakt door een infectie met het Humaan Papillomavirus (HPV), vooral bij jongere vrouwen. Bij oudere vrouwen wordt het vaker geassocieerd met chronische huidaandoeningen zoals lichen sclerosus. Hoewel VIN geen kanker is, kan het onbehandeld in sommige gevallen (vooral bij het type ‘high-grade’ VIN of dVIN geassocieerd met lichen sclerosus) overgaan in een plaveiselcelcarcinoom. Daarom is behandeling van VIN belangrijk.

Het Belang van Zelfonderzoek

Omdat vulvacarcinoom zich vaak aan de buitenkant manifesteert, is zelfonderzoek een belangrijk hulpmiddel bij vroege opsporing. Door regelmatig (bijvoorbeeld maandelijks) je vulva te bekijken en te voelen, leer je hoe deze er normaal uitziet en aanvoelt. Hierdoor vallen veranderingen sneller op.

Hoe voer je zelfonderzoek uit?

1. Zoek een rustig moment en een plek waar je privacy hebt, bijvoorbeeld na het douchen of baden.
2. Gebruik een handspiegel en ga in een comfortabele houding zitten of liggen met gespreide benen. Zorg voor goed licht.
3. Bekijk de gehele vulva systematisch: de venusheuvel, de grote en kleine schaamlippen (spreid ze om ook de binnenkant goed te zien), het gebied rond de clitoris, de opening van de urinebuis en de vagina, en het perineum (het stukje huid tussen vagina en anus).
4. Let op veranderingen in kleur, textuur, de aanwezigheid van bultjes, wondjes, zweertjes, wratjes, of verdikte plekken.
5. Voel ook voorzichtig met je vingers of je onregelmatigheden, knobbeltjes of pijnlijke plekken opmerkt.

Noteer eventuele veranderingen die je opmerkt. Als een verandering langer dan een paar weken aanhoudt, maak dan een afspraak met je huisarts of gynaecoloog.

Wanneer Moet Je Naar de Dokter?

Aarzel niet om medische hulp in te schakelen als je een van de volgende signalen opmerkt:

• Aanhoudende jeuk, branderigheid of pijn aan de vulva die niet overgaat.
• Een knobbeltje, bultje of zwelling.
• Een wondje of zweertje dat niet binnen 2-3 weken geneest.
• Veranderingen in de huidskleur (witte, rode, donkere plekken).
• Een verdikt, ruw of verheven huidgebied.
• Bloedverlies buiten de menstruatie om of na de overgang.
• Een veranderende moedervlek op de vulva.
• Pijn bij het plassen of vrijen die nieuw is en aanhoudt.

Veel vrouwen vinden het moeilijk om met deze klachten naar de dokter te gaan vanwege schaamte of angst. Bedenk echter dat artsen getraind zijn om deze problemen te beoordelen en dat vroegtijdige diagnose de kans op een succesvolle behandeling aanzienlijk vergroot. Het is veel waarschijnlijker dat je klachten een onschuldige oorzaak hebben, maar het is essentieel om ernstige aandoeningen zoals vulvacarcinoom uit te sluiten.

Risicofactoren voor Vulvacarcinoom

Hoewel de precieze oorzaak niet altijd duidelijk is, zijn er enkele factoren die het risico op het ontwikkelen van vulvacarcinoom kunnen verhogen:

• Leeftijd: Het risico neemt toe met de leeftijd. De meeste gevallen worden gediagnosticeerd bij vrouwen boven de 65 jaar, hoewel het ook op jongere leeftijd kan voorkomen.
• Humaan Papillomavirus (HPV): Infectie met hoog-risico typen van HPV is een belangrijke risicofactor, vooral voor VIN en plaveiselcelcarcinoom bij jongere vrouwen.
• Roken: Roken verhoogt het risico op vulvacarcinoom, met name in combinatie met een HPV-infectie.
• Chronische huidaandoeningen van de vulva: Met name lichen sclerosus, een aandoening die leidt tot dunne, witte, kwetsbare huid en jeuk, geeft een verhoogd risico op plaveiselcelcarcinoom. Ook andere chronische ontstekingsziekten kunnen het risico verhogen.
• Eerdere (voorstadia van) kanker: Vrouwen die eerder baarmoederhalskanker, vaginakanker of voorstadia hiervan (CIN, VAIN) hebben gehad, hebben een iets hoger risico.
• Verzwakt immuunsysteem: Een verminderde afweer, bijvoorbeeld door medicijngebruik na een transplantatie of door een HIV-infectie, verhoogt de kans op HPV-gerelateerde vulvakanker.

Diagnose: Hoe Wordt Vulvacarcinoom Vastgesteld?

Als je met verdachte klachten bij de arts komt, zal deze eerst vragen stellen over je symptomen en medische voorgeschiedenis. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek, waarbij de arts de vulva zorgvuldig inspecteert op afwijkingen.

Als de arts een verdacht plekje ziet, is de volgende stap meestal een biopsie. Hierbij wordt onder plaatselijke verdoving een klein stukje weefsel van de afwijkende plek weggenomen. Dit weefsel wordt vervolgens door een patholoog onder de microscoop onderzocht om te bepalen of er kankercellen of voorstadia (VIN) aanwezig zijn en om welk type het eventueel gaat. Een biopsie is de enige manier om met zekerheid de diagnose vulvacarcinoom te stellen.

Afhankelijk van de bevindingen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om de uitgebreidheid van de ziekte te bepalen, zoals beeldvorming (MRI, CT-scan) of onderzoek van de lymfeklieren.

Tot Slot: Wees Alert en Schaam Je Niet

Vulvacarcinoom kan zich op vele manieren presenteren, van een onschuldig lijkend bultje of jeukende plek tot een duidelijk zichtbaar wondje of verkleuring. Het belangrijkste is om je eigen lichaam te kennen en alert te zijn op veranderingen die langer dan een paar weken aanhouden. Zelfonderzoek kan hierbij helpen.

Hoewel de kans groter is dat een verandering wordt veroorzaakt door iets goedaardigs, is het negeren van symptomen nooit de oplossing. Schaamte mag geen drempel zijn om medische hulp te zoeken. Door tijdig een arts te raadplegen, kan de oorzaak van je klachten worden vastgesteld. Als er sprake is van vulvacarcinoom of een voorstadium, geldt: hoe eerder de diagnose wordt gesteld, hoe beter de vooruitzichten en hoe minder ingrijpend de behandeling vaak is. Luister naar je lichaam en neem veranderingen serieus.