Wanneer wordt uw AOW gekort? Een uitgebreide gids

De Algemene Ouderdomswet (AOW) vormt voor veel Nederlanders de financiële basis na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Het is een volksverzekering waarvoor u verzekerd bent als u in Nederland woont of werkt. Het idee is eenvoudig: voor elk jaar dat u verzekerd bent, bouwt u 2% van het volledige AOW-pensioen op. Na 50 jaar verzekering heeft u recht op een volledige AOW-uitkering. Maar wat gebeurt er als u die 50 jaar niet volmaakt? Of als uw persoonlijke situatie verandert? Er zijn diverse scenario’s waarin uw AOW-uitkering lager kan uitvallen dan het maximale bedrag. Dit noemen we een ‘korting’ op de AOW. Het is essentieel om te begrijpen wanneer en waarom dit kan gebeuren, zodat u niet voor onaangename verrassingen komt te staan.

In dit artikel duiken we diep in de verschillende redenen waarom uw AOW-pensioen gekort kan worden. We bespreken de meest voorkomende oorzaak – het missen van verzekeringsjaren – maar kijken ook naar de invloed van wonen in het buitenland, uw leefsituatie, en andere specifieke omstandigheden zoals detentie of schulden. Door deze situaties te begrijpen, kunt u beter inschatten wat u kunt verwachten en welke stappen u eventueel kunt ondernemen.

De basisregel: 2% korting per gemist verzekeringsjaar

De meest voorkomende reden voor een lagere AOW-uitkering is het niet voldoen aan de volledige verzekeringsperiode van 50 jaar. Deze periode loopt vanaf 50 jaar vóór uw AOW-leeftijd tot aan uw AOW-leeftijd. Voor elk jaar binnen deze periode dat u niet verzekerd was voor de AOW, wordt uw uiteindelijke AOW-uitkering met 2% gekort.

Waarom zou u niet verzekerd zijn geweest? De belangrijkste redenen zijn:

• Wonen of werken in het buitenland: Als u gedurende een bepaalde periode niet in Nederland woonde en hier ook niet werkte (en dus geen loonbelasting betaalde), was u in principe niet verzekerd voor de AOW. Er zijn uitzonderingen, bijvoorbeeld als u gedetacheerd was of als er sociale zekerheidsverdragen gelden, maar de hoofdregel is dat verblijf buiten Nederland zonder Nederlandse werkgever leidt tot onverzekerde jaren.
• Periodes van niet-ingezetenschap: Ook om andere redenen kunt u tijdelijk niet als ingezetene van Nederland beschouwd zijn.
• Gewetensbezwaren: Personen die erkend gemoedsbezwaard zijn tegen verzekeringen, zijn mogelijk niet verzekerd geweest.

Stel, u heeft vijf jaar in het buitenland gewoond en gewerkt zonder in Nederland verzekerd te zijn. Dan mist u 5 verzekeringsjaren. Dit betekent een korting van 5 x 2% = 10% op uw volledige AOW-pensioen. Deze korting geldt levenslang.

Het is cruciaal om te weten hoe u ervoor staat. Via ‘Mijn SVB’ op de website van de Sociale Verzekeringsbank kunt u inloggen met uw DigiD en uw opgebouwde AOW-jaren inzien. Hier ziet u direct of er gaten in uw verzekeringshistorie zitten.

Vrijwillige verzekering: Een mogelijkheid om gaten te dichten?

Als u in het buitenland woont of gaat wonen, bestaat soms de mogelijkheid om u vrijwillig te verzekeren voor de AOW. Hiermee kunt u voorkomen dat u verzekeringsjaren mist en dus een korting op uw AOW oploopt. Hier zijn echter strikte voorwaarden en termijnen aan verbonden. U moet zich bijvoorbeeld meestal binnen één jaar na vertrek uit Nederland of na het beëindigen van uw verplichte verzekering aanmelden. Bovendien betaalt u hiervoor een premie. Het is raadzaam om u hierover goed te laten informeren door de SVB als u plannen heeft om naar het buitenland te verhuizen of er al woont.

Wonen in het buitenland en de hoogte van uw AOW

Ook als u wél een volledige AOW heeft opgebouwd, kan wonen in het buitenland invloed hebben op de uitkering die u ontvangt. Of u uw AOW volledig kunt ‘meenemen’ naar het buitenland, hangt af van het land waar u gaat wonen.

• Verdragslanden: Nederland heeft met veel landen sociale zekerheidsverdragen gesloten. In deze ‘verdragslanden’ kunt u uw AOW meestal zonder problemen ontvangen. De inhoud van deze verdragen verschilt echter per land. Sommige verdragen regelen alleen de export van de uitkering, andere regelen ook de samentelling van verzekeringsperiodes.
• Niet-verdragslanden: Woont u in een land waarmee Nederland géén verdrag heeft? Dan kan dit gevolgen hebben. In sommige gevallen wordt de AOW-uitkering mogelijk niet volledig of zelfs helemaal niet uitbetaald in dat land. De SVB kan u precies vertellen wat de regels zijn voor het land waar u woont of wilt gaan wonen.

Daarnaast kunnen ook eventuele buitenlandse pensioenen of uitkeringen invloed hebben, afhankelijk van de afspraken in het verdrag. Het is een complex gebied, dus tijdig informatie inwinnen bij de SVB is cruciaal als u AOW-gerechtigd bent en in het buitenland woont of gaat wonen.

Uw leefsituatie: Samenwonen, alleenstaand, getrouwd

De hoogte van de AOW-uitkering is niet alleen afhankelijk van uw opbouw, maar ook van uw leefsituatie. De SVB hanteert verschillende normbedragen voor:

• Alleenstaanden: Zij ontvangen een hogere AOW-uitkering (normaal gesproken 70% van het netto minimumloon).
• Gehuwden of samenwonenden: Als beide partners de AOW-leeftijd hebben bereikt, ontvangen zij ieder een AOW-uitkering voor gehuwden (normaal gesproken 50% van het netto minimumloon per persoon, dus samen 100%).

De SVB beschouwt u als samenwonend als u met iemand anders (uw partner, maar dat kan ook een broer, zus, vriend of kleinkind zijn) uw hoofdverblijf in dezelfde woning heeft én u een gezamenlijke huishouding voert. Dit laatste betekent dat u bijdraagt aan de kosten van het huishouden (zoals huur, boodschappen) of op een andere manier voor elkaar zorgt.

Veranderingen in uw leefsituatie hebben directe gevolgen voor uw AOW:

• Gaan samenwonen/trouwen: Als u als alleenstaande gaat samenwonen of trouwen met iemand die ook AOW-gerechtigd is, gaat uw AOW-uitkering (en die van uw partner) omlaag van de alleenstaanden-norm naar de gehuwden-norm.
• Uit elkaar gaan/scheiden: Als u en uw partner uit elkaar gaan en apart gaan wonen, kan uw beider AOW-uitkering juist omhoog gaan van de gehuwden-norm naar de alleenstaanden-norm.
• Overlijden van de partner: Als uw partner overlijdt, gaat uw AOW-uitkering omhoog naar de alleenstaanden-norm. Mogelijk heeft u dan ook recht op een Anw-uitkering (Algemene nabestaandenwet), afhankelijk van uw situatie.

Het is van het grootste belang om wijzigingen in uw leefsituatie direct door te geven aan de SVB. Doet u dit niet of te laat, dan kan het zijn dat u te veel of te weinig AOW ontvangt, wat later gecorrigeerd moet worden en tot terugvorderingen of nabetalingen kan leiden.

De (uitgefaseerde) partnertoeslag

Vroeger bestond er de AOW-partnertoeslag. Dit was een extra bedrag bovenop de AOW-uitkering voor gehuwden/samenwonenden, bedoeld voor situaties waarin één partner de AOW-leeftijd had bereikt, maar de andere (jongere) partner nog niet en deze jongere partner weinig of geen eigen inkomen had.

Deze partnertoeslag is echter sinds 1 januari 2015 afgeschaft voor nieuwe gevallen. Dit betekent:

• Als u op of na 1 januari 2015 uw AOW-leeftijd heeft bereikt, komt u niet meer in aanmerking voor de partnertoeslag, ook al heeft u een jongere partner zonder inkomen.
• Als u vóór 1 januari 2015 al AOW mét partnertoeslag ontving, kunt u deze onder bepaalde voorwaarden behouden totdat uw jongere partner zelf de AOW-leeftijd bereikt. Het inkomen van de jongere partner speelt hierbij wel een rol; bij een te hoog inkomen wordt de toeslag gekort of stopt deze.

De afschaffing van de partnertoeslag betekent dat AOW-gerechtigden met een jongere partner zonder inkomen er financieel flink op achteruit kunnen gaan vergeleken met de oude situatie. Zij ontvangen enkel de AOW voor gehuwden (50% van het netto minimumloon) totdat de jongere partner ook AOW-gerechtigd is.

Andere specifieke kortingssituaties

Naast de opbouwjaren, het wonen in het buitenland en de leefsituatie, zijn er nog enkele specifieke omstandigheden die tot een korting of zelfs stopzetting van de AOW kunnen leiden:

• Detentie: Als u in Nederland in de gevangenis zit, wordt uw AOW-uitkering na één maand detentie stopgezet of aangepast. Voor alleenstaanden stopt de uitbetaling meestal. Voor gehuwden/samenwonenden wordt de AOW vaak omgezet naar een alleenstaanden-AOW voor de partner die niet gedetineerd is. Bij detentie in het buitenland gelden andere, vaak complexe regels, afhankelijk van het land en eventuele verdragen. Het is belangrijk dit direct te melden bij de SVB.
• Schulden bij de overheid of zorgverzekeraar: De SVB kan onder bepaalde omstandigheden worden verplicht om een deel van uw AOW in te houden om schulden af te lossen. Dit kan gaan om belastingschulden, terugvorderingen van toeslagen, onbetaalde zorgpremies of bestuurlijke boetes. Er geldt hierbij wel de ‘beslagvrije voet’: een minimumbedrag dat u moet overhouden om van te leven. Uw AOW wordt dus niet volledig ingehouden, maar een deel kan worden gebruikt voor de aflossing van deze specifieke schulden.
• Fraude of het niet doorgeven van wijzigingen: Als blijkt dat u onjuiste informatie heeft verstrekt of belangrijke wijzigingen (zoals samenwonen, verhuizen naar het buitenland, wijziging inkomen partner bij partnertoeslag) niet tijdig heeft doorgegeven, kan dit leiden tot een boete en/of een terugvordering van te veel betaalde AOW. In ernstige gevallen kan dit ook invloed hebben op de toekomstige uitkering. De SVB controleert gegevens en legt sancties op bij misbruik.
• Niet betaalde premies vrijwillige verzekering: Als u gekozen heeft voor vrijwillige AOW-verzekering maar de verschuldigde premies niet (volledig) heeft betaald, worden de jaren waarvoor niet betaald is, niet meegeteld als verzekerde jaren. Dit leidt dan alsnog tot de 2% korting per niet-betaald jaar.

Hoe wordt de korting berekend?

De berekening van de korting is relatief eenvoudig als het gaat om gemiste verzekeringsjaren. Stel het volledige bruto AOW-bedrag voor een alleenstaande is € 1.500 per maand. Als u 4 jaar mist (dus 8% korting), ontvangt u 92% van dit bedrag: 0,92 x € 1.500 = € 1.380 bruto per maand.

Hetzelfde principe geldt voor de gehuwdennorm. Als de volledige bruto AOW voor een gehuwde partner € 1.000 per maand is, en u beiden 3 jaar mist (6% korting), ontvangt ieder 94% van dit bedrag: 0,94 x € 1.000 = € 940 bruto per maand per persoon.

Het is belangrijk te realiseren dat deze korting wordt toegepast op het bruto AOW-bedrag. Hier gaan vervolgens nog loonheffing en de bijdrage Zorgverzekeringswet (Zvw) vanaf. Een lagere bruto AOW leidt dus ook tot een lagere netto AOW-uitkering. Dit kan ook gevolgen hebben voor eventuele aanvullende inkomensondersteuning of toeslagen waar u mogelijk recht op heeft.

Wat kunt u zelf doen?

Hoewel u gemiste jaren uit het verleden vaak niet meer kunt herstellen (behalve via vrijwillige verzekering onder strikte voorwaarden), kunt u wel proactief zijn om verrassingen te voorkomen en ervoor te zorgen dat uw AOW correct wordt vastgesteld en uitbetaald:

• Check uw AOW-overzicht: Log regelmatig in op Mijn SVB om te controleren hoeveel AOW-jaren u heeft opgebouwd. Kloppen de gegevens niet, neem dan contact op met de SVB.
• Meld wijzigingen direct: Geef veranderingen in uw woon- of leefsituatie (verhuizing, samenwonen, uit elkaar gaan, trouwen, overlijden partner, verblijf in het buitenland, detentie) onmiddellijk door aan de SVB. Dit voorkomt problemen achteraf.
• Informeer naar vrijwillige verzekering: Als u naar het buitenland verhuist of daar al woont, onderzoek dan tijdig de mogelijkheden en voorwaarden van vrijwillige AOW-verzekering.
• Win advies in: Bij twijfel over uw specifieke situatie, neem contact op met de SVB. Zij kunnen u adviseren over de gevolgen voor uw AOW.
• Schulden? Zoek hulp: Als u schulden heeft die mogelijk tot inhouding op uw AOW kunnen leiden, zoek dan tijdig hulp bij schuldhulpverlening in uw gemeente.

Conclusie: Wees voorbereid

Een volledige AOW-uitkering is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Het missen van verzekeringsjaren door verblijf in het buitenland is de meest voorkomende reden voor een korting, maar ook uw leefsituatie, detentie of schulden kunnen de hoogte van uw AOW beïnvloeden. Gelukkig is het systeem in de basis transparant: 2% korting per gemist verzekeringsjaar.

De sleutel tot een zorgeloze(re) AOW-periode is bewustzijn en proactiviteit. Controleer uw opbouw, wees u bewust van de invloed van uw leefsituatie en internationale aspecten, en geef wijzigingen altijd direct door aan de SVB. Hoewel de regels soms complex kunnen lijken, met name bij internationale situaties of de uitfasering van de partnertoeslag, biedt de SVB uitgebreide informatie en persoonlijk advies. Door goed geïnformeerd te zijn, weet u waar u aan toe bent en kunt u uw financiële toekomst na pensionering beter plannen.