Ah, die vervelende keelpijn. Het begint vaak als een kriebel, een lichte irritatie achterin de keel, maar kan snel uitgroeien tot een brandend, pijnlijk gevoel dat slikken tot een ware beproeving maakt. Een keelontsteking is een van de meest voorkomende kwaaltjes, vooral tijdens de koudere maanden. Bijna iedereen krijgt er wel eens mee te maken. Maar een vraag die vaak opkomt als je middenin die ellende zit, is: “Hoe lang gaat dit duren?”. Het antwoord is helaas niet altijd eenduidig, want de duur van een keelontsteking hangt sterk af van de oorzaak. In dit artikel duiken we dieper in de wereld van keelontstekingen, de verschillende oorzaken, de bijbehorende symptomen, en natuurlijk, hoe lang je er doorgaans last van hebt.
Wat is een Keelontsteking Eigenlijk?
Voordat we de duur bespreken, is het goed om te weten wat een keelontsteking precies inhoudt. Medisch gezien spreken we vaak van faryngitis (ontsteking van de keelholte of farynx), tonsillitis (ontsteking van de keelamandelen), of laryngitis (ontsteking van het strottenhoofd). In de volksmond worden deze termen vaak door elkaar gebruikt of simpelweg samengevat als ‘keelontsteking’. Het gaat in essentie om een ontsteking van het slijmvlies in de keel, wat leidt tot roodheid, zwelling, en pijn.
Deze ontsteking is een reactie van je lichaam op een indringer of irritatie. Je immuunsysteem stuurt afweercellen naar de plek des onheils om de oorzaak aan te pakken, wat resulteert in de bekende symptomen.
De Oorzaken: Virus, Bacterie, of Iets Anders?
De belangrijkste factor die de duur van je keelontsteking bepaalt, is de oorzaak. Grofweg kunnen we drie hoofdcategorieën onderscheiden:
- Virale Infecties: Dit is verreweg de meest voorkomende oorzaak van keelontsteking, verantwoordelijk voor zo’n 80-90% van de gevallen bij volwassenen. Talloze virussen kunnen keelpijn veroorzaken, waaronder:
- Verkoudheidsvirussen (zoals rhinovirussen en coronavirussen – niet te verwarren met COVID-19 specifiek, hoewel dat ook keelpijn kan geven)
- Influenzavirus (griep)
- Adenovirus (kan ook conjunctivitis en verkoudheid veroorzaken)
- Epstein-Barr virus (veroorzaker van de ziekte van Pfeiffer, ook wel klierkoorts of mononucleosis genoemd)
- Coxsackievirus (kan hand-, voet- en mondziekte veroorzaken)
- Bacteriële Infecties: Hoewel minder frequent dan virale infecties, kunnen bacteriën ook een nare keelontsteking veroorzaken. De meest bekende boosdoener is de Streptococcus pyogenes bacterie, ook wel Groep A streptokok (GAS) genoemd. Deze veroorzaakt wat we kennen als een ‘strep throat’ of streptokokkenkeelontsteking. Andere bacteriën kunnen soms ook een rol spelen, maar streptokokken zijn de meest relevante.
- Andere Oorzaken: Naast infecties kunnen ook andere factoren keelpijn geven:
- Allergieën: Hooikoorts of allergieën voor huisstofmijt, schimmels of huisdieren kunnen leiden tot postnasale drip (slijm dat vanuit de neus naar de keel loopt), wat de keel irriteert.
- Irritatie: Blootstelling aan droge lucht (vooral ’s winters door verwarming), rook (tabaksrook of luchtvervuiling), chemicaliën, schreeuwen of veel praten, of het eten van zeer gekruid voedsel kan de keel irriteren.
- Maagzuur (Reflux): Bij gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) kan maagzuur omhoog komen in de slokdarm en zelfs de keel bereiken, wat een branderig gevoel en keelpijn veroorzaakt, vooral ’s ochtends.
- Schimmelinfecties: Hoewel zeldzaam bij gezonde volwassenen, kan een schimmelinfectie in de mond en keel (spruw, veroorzaakt door Candida) ook keelpijn geven. Dit komt vaker voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, baby’s, of na antibioticagebruik.
Symptomen: Meer dan Alleen Pijn
De symptomen van een keelontsteking kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak en de ernst, maar veelvoorkomende klachten zijn:
- Pijn of een schurend gevoel in de keel
- Pijn die erger wordt bij slikken of praten
- Moeite met slikken
- Rode, gezwollen keelamandelen
- Soms witte vlekken of pus op de keelamandelen (vaker bij bacteriële infecties zoals strep throat)
- Gezwollen, gevoelige lymfeklieren in de nek
- Een schorre of gedempte stem (vooral bij laryngitis)
Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kunnen ook andere symptomen optreden:
- Bij virale infecties (verkoudheid/griep): loopneus, hoesten, niezen, lichte hoofdpijn, spierpijn, lichte koorts.
- Bij strep throat: vaak plotselinge, hevige keelpijn, slikpijn, koorts (vaak hoger dan 38,3°C), hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid of braken (vooral bij kinderen), kleine rode vlekjes op het gehemelte (petechiën), en opvallend rode en gezwollen amandelen met witte pusvlekken. Hoesten en een loopneus zijn juist mínder typisch voor strep throat.
- Bij de ziekte van Pfeiffer: hevige keelpijn, extreme vermoeidheid, koorts, gezwollen lymfeklieren (vooral in de nek), hoofdpijn, spierpijn, soms huiduitslag en een vergrote milt of lever.
De Kernvraag: Hoe Lang Duurt het?
Nu komen we bij de hoofdvraag. De duur is, zoals gezegd, sterk afhankelijk van de oorzaak.
Duur van een Virale Keelontsteking
Dit is de meest voorkomende vorm. Een keelontsteking veroorzaakt door een verkoudheids- of griepvirus duurt meestal vijf tot zeven dagen. De eerste paar dagen zijn vaak het ergst, waarna de symptomen geleidelijk afnemen. Soms kan de pijn wat langer aanhouden, tot zo’n tien dagen, maar daarna zou het toch echt beter moeten gaan. Antibiotica hebben geen enkel effect op virussen en zullen de duur dus niet verkorten; ze kunnen zelfs onnodige bijwerkingen geven.
Een speciaal geval is de keelontsteking veroorzaakt door het Epstein-Barr virus (ziekte van Pfeiffer). De keelpijn zelf kan hierbij heviger zijn en langer duren, vaak één tot twee weken. De bijbehorende vermoeidheid kan echter nog weken tot zelfs maanden aanhouden.
Duur van een Bacteriële Keelontsteking (Strep Throat)
Een keelontsteking veroorzaakt door de streptokokkenbacterie kan, indien onbehandeld, ook vanzelf overgaan, maar dit duurt vaak langer dan een virale infectie, soms wel tot twee weken. Het belangrijkste verschil is echter dat strep throat goed te behandelen is met antibiotica (meestal penicilline of amoxicilline).
Als je antibiotica krijgt voorgeschreven en deze inneemt zoals voorgeschreven:
- De koorts en de ergste keelpijn verbeteren vaak al binnen 24 tot 48 uur.
- Je bent na 24 uur na de start van de antibiotica meestal niet meer besmettelijk voor anderen.
- De volledige kuur duurt meestal 7 tot 10 dagen. Het is cruciaal om de kuur volledig af te maken, ook al voel je je beter, om ervoor te zorgen dat alle bacteriën gedood worden en om het risico op complicaties te minimaliseren.
Hoewel de symptomen snel kunnen verbeteren met antibiotica, kan het nog steeds een paar dagen duren voordat de keel volledig hersteld is.
Duur bij Andere Oorzaken
- Allergieën: Keelpijn door allergieën houdt aan zolang je wordt blootgesteld aan het allergeen of totdat de allergie effectief wordt behandeld (bijv. met antihistaminica of neussprays).
- Irritatie: Keelpijn door irritatie verdwijnt meestal vrij snel zodra de irriterende factor wordt weggenomen (bijv. stoppen met roken, lucht bevochtigen, stem rust geven).
- Maagzuur (Reflux): Chronische keelpijn door reflux houdt aan totdat de reflux onder controle is door aanpassingen in levensstijl, dieet en/of medicatie.
Besmettelijkheid: Hoe Lang Loop je Risico?
Naast de duur van de symptomen is het ook goed om te weten hoe lang je besmettelijk bent.
- Virale keelontsteking: Je bent vaak al besmettelijk een dag voordat de symptomen beginnen en blijft dit zolang je symptomen hebt, meestal dus ongeveer een week.
- Bacteriële keelontsteking (Strep throat): Zonder behandeling kun je wekenlang besmettelijk blijven. Met antibiotica ben je na 24 uur behandeling doorgaans niet meer besmettelijk.
Goede hygiëne, zoals regelmatig handen wassen en hoesten/niezen in je elleboog, is essentieel om verspreiding te voorkomen.
Wanneer Moet je naar de Huisarts?
De meeste keelontstekingen, vooral de virale, gaan vanzelf over en vereisen geen specifiek medisch ingrijpen. Het is echter belangrijk om alert te zijn op signalen die kunnen wijzen op een ernstigere oorzaak (zoals strep throat) of complicaties. Neem contact op met je huisarts in de volgende gevallen:
- De keelpijn is zeer ernstig of verergert snel.
- Je hebt moeite met ademhalen, slikken of je mond openen.
- Je hebt hoge koorts (boven 38,5°C) die langer dan 2-3 dagen aanhoudt, of plotseling zeer hoge koorts.
- De keelpijn duurt langer dan een week zonder tekenen van verbetering.
- Je ziet witte pusvlekken achterin je keel of op je amandelen.
- Je hebt huiduitslag.
- Je lymfeklieren in de nek zijn erg gezwollen en pijnlijk.
- Je hebt symptomen van uitdroging (weinig plassen, donkere urine, duizeligheid).
- Je hebt vaak last van keelontsteking.
- Je hebt een onderliggende aandoening die je immuunsysteem verzwakt.
De huisarts kan beoordelen of er sprake is van een bacteriële infectie. Soms wordt een snelle streptest (rapid strep test) gedaan, waarbij met een wattenstaafje wat slijm uit de keel wordt gehaald. De uitslag is meestal binnen enkele minuten bekend. Soms wordt een keelkweek afgenomen, waarvan de uitslag een paar dagen duurt.
Verlichting van de Pijn: Wat Kun je Zelf Doen?
Ongeacht de oorzaak van je keelontsteking, zijn er verschillende dingen die je kunt doen om de pijn te verzachten en het herstel te bevorderen:
- Rust: Geef je lichaam en je stem rust. Probeer niet te veel te praten of te schreeuwen.
- Vocht: Drink veel, vooral water, kruidenthee (kamille, zoethout, gember) eventueel met honing (niet voor kinderen onder de 1 jaar vanwege het risico op botulisme), en bouillon. Voldoende vocht houdt het keelslijmvlies vochtig en helpt slijm los te maken. Vermijd alcohol en cafeïne, die kunnen uitdrogen.
- Gorgelen: Gorgelen met zout water (een halve theelepel zout opgelost in een glas lauw water) kan helpen de zwelling te verminderen en de keel te reinigen. Doe dit een paar keer per dag.
- Zuigtabletten en sprays: Keelpastilles of zuigtabletten (met bijvoorbeeld menthol, honing, of lokaal verdovende middelen zoals lidocaïne) kunnen de pijn tijdelijk verlichten door de speekselproductie te stimuleren en de keel te smeren. Keelsprays kunnen ook een verdovend effect hebben.
- Pijnstillers: Vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen kunnen helpen de pijn en eventuele koorts te verminderen. Volg altijd de aanwijzingen op de bijsluiter. Let op: geef kinderen geen aspirine vanwege het risico op het syndroom van Reye.
- Luchtvochtigheid: Gebruik een luchtbevochtiger, vooral ’s nachts, om droge lucht tegen te gaan die de keel kan irriteren. Een warme douche of bad kan ook helpen door de stoom.
- Voeding: Eet zacht voedsel dat makkelijk door te slikken is, zoals soep, yoghurt, appelmoes, aardappelpuree, of een smoothie. Vermijd hard, knapperig, of gekruid voedsel dat de keel verder kan irriteren. Koude lekkernijen zoals waterijsjes kunnen de pijn ook verdoven.
- Vermijd irriterende stoffen: Stop met roken en vermijd blootstelling aan sigarettenrook of andere irriterende dampen.
Mogelijke Complicaties: Zeldzaam Maar Serieus
Hoewel de meeste keelontstekingen ongecompliceerd verlopen, kunnen er, vooral bij een onbehandelde streptokokkeninfectie, complicaties optreden. Deze zijn tegenwoordig zeldzaam dankzij het gebruik van antibiotica, maar het is goed om ervan op de hoogte te zijn:
- Peritonsillair abces: Een verzameling pus achter de keelamandel, wat leidt tot hevige pijn (vaak aan één kant), moeite met slikken en het openen van de mond, en koorts. Dit vereist medische behandeling (drainage van het abces en antibiotica).
- Reumatische koorts: Een ernstige ontstekingsreactie die weken na een strep throat kan optreden en het hart, de gewrichten, de huid en de hersenen kan aantasten. Tijdige behandeling van strep throat met antibiotica voorkomt dit vrijwel volledig.
- Post-streptokokken glomerulonefritis: Een ontsteking van de nieren die na een streptokokkeninfectie (keel of huid) kan ontstaan.
- Verspreiding van infectie: De infectie kan zich uitbreiden naar de oren (middenoorontsteking) of de sinussen (sinusitis).
Preventie: Voorkomen is Beter dan Genezen
Je kunt het risico op een keelontsteking verkleinen door:
- Regelmatig en grondig je handen te wassen met water en zeep, vooral na hoesten/niezen, toiletbezoek, en voor het eten.
- Hoesten en niezen in een papieren zakdoekje (en dit direct weggooien) of in de elleboogplooi.
- Geen persoonlijk eetgerei, drinkglazen, of tandenborstels te delen.
- Nauw contact met zieke mensen te vermijden.
- Niet te roken en rokerige ruimtes te mijden.
- Een gezonde levensstijl te hanteren met voldoende slaap, gezonde voeding en regelmatige beweging om je immuunsysteem te ondersteunen.
Conclusie
Dus, hoe lang duurt een keelontsteking? Voor de meest voorkomende, virale vorm, moet je rekenen op ongeveer vijf tot zeven dagen, met soms een uitloop tot tien dagen. Heb je pech en is het een bacteriële streptokokkeninfectie, dan kan het zonder behandeling langer duren, maar met de juiste antibiotica voel je je vaak binnen 1-2 dagen al een stuk beter en ben je snel niet meer besmettelijk. Andere oorzaken zoals allergieën of reflux hebben een variabele duur, afhankelijk van de blootstelling of behandeling.
Het belangrijkste is om goed naar je lichaam te luisteren. Gun jezelf rust, verzacht de pijn met eenvoudige middelen, en wees alert op symptomen die wijzen op een mogelijk ernstigere oorzaak. Schroom niet om contact op te nemen met je huisarts als je je zorgen maakt of als de klachten ernstig zijn of te lang aanhouden. Met de juiste zorg en een beetje geduld ben je meestal binnen een week weer van die vervelende keelpijn af.