De vraag “hoe groot is Madeira?” lijkt op het eerste gezicht eenvoudig. Je zoekt een getal op, misschien in vierkante kilometers, en klaar is Kees. Maar Madeira, het Portugese juweel in de Atlantische Oceaan, laat zich niet zo makkelijk in een getal vangen. Ja, we kunnen de oppervlakte noemen, de lengte en breedte meten, maar de ware ‘grootte’ van Madeira schuilt in veel meer dan dat. Het is een eiland dat, ondanks zijn bescheiden fysieke afmetingen, een overweldigende grootsheid uitstraalt door zijn dramatische landschappen, rijke cultuur en ongekende diversiteit.
Laten we toch beginnen met de cijfers, om een basis te leggen. Het hoofdeiland Madeira, waar de meeste mensen aan denken bij de naam, heeft een oppervlakte van ongeveer 741 vierkante kilometer. Om dat in een Nederlands perspectief te plaatsen: dat is kleiner dan de provincie Utrecht (ongeveer 1.560 km²) en ook kleiner dan Flevoland (ongeveer 1.410 km² landoppervlak). Het is qua oppervlakte beter vergelijkbaar met de totale landoppervlakte van de provincie Zeeland (ongeveer 1.780 km², maar verspreid over eilanden en schiereilanden) of misschien nog beter, het is ruwweg twee keer zo groot als het eiland Texel (ongeveer 463 km², inclusief water). Qua lengte meet het eiland op zijn langste punt ongeveer 57 kilometer, van oost naar west. De maximale breedte, van noord naar zuid, bedraagt zo’n 22 kilometer. Je zou dus theoretisch in een flinke dagmars van de noordkust naar de zuidkust kunnen lopen, ware het niet voor het spectaculaire, maar veeleisende berglandschap dat het eiland domineert.
De Madeira Archipel: Meer dan Eén Eiland
Het is belangrijk te beseffen dat Madeira niet slechts één eiland is. Het vormt het hart van de Madeira Archipel, een autonome regio van Portugal. Naast het hoofdeiland Madeira omvat deze archipel ook:
- Porto Santo: Dit kleinere, bewoonde eiland ligt ongeveer 43 kilometer ten noordoosten van Madeira. Het heeft een heel ander karakter: veel droger, vlakker, en vooral bekend om zijn 9 kilometer lange gouden zandstrand. Porto Santo heeft een oppervlakte van slechts 42,5 vierkante kilometer. Het is een populaire bestemming voor wie rust en strand zoekt, een wereld van verschil met het ruige groen van het hoofdeiland.
- De Desertas Eilanden (Ilhas Desertas): Dit zijn drie kleine, onbewoonde eilanden (Ilhéu Chão, Deserta Grande, en Bugio) die ten zuidoosten van Madeira liggen. Ze vormen samen een natuurreservaat met een totale oppervlakte van ongeveer 14 vierkante kilometer. De toegang is streng gereguleerd om de unieke flora en fauna, waaronder een zeldzame kolonie monniksrobben, te beschermen.
- De Selvagens Eilanden (Ilhas Selvagens): Hoewel geografisch dichter bij de Canarische Eilanden gelegen, behoren deze afgelegen, onbewoonde eilanden en riffen ook tot de autonome regio Madeira. Ze liggen zo’n 280 kilometer ten zuiden van Funchal en vormen eveneens een belangrijk natuurreservaat, vooral voor zeevogels. Hun totale landoppervlakte is slechts ongeveer 2,7 vierkante kilometer.
Als we de hele archipel bij elkaar optellen, komen we uit op een totale landoppervlakte van ongeveer 801 vierkante kilometer. Nog steeds geen enorm gebied op wereldschaal, maar wel een gebied met een opmerkelijke variatie en ecologische waarde.
Gevoel van Ruimte: De Verticale Dimensie
Waarom voelt Madeira dan toch zo groots aan als je er bent? Het antwoord ligt in de verticale dimensie. Madeira is geen platte pannenkoek. Het is een vulkanisch eiland dat dramatisch uit de oceaan oprijst. Het binnenland wordt gedomineerd door steile bergen en diepe, uitgesleten valleien (ribeiras). De hoogste piek, Pico Ruivo, reikt tot maar liefst 1.862 meter boven zeeniveau. Ter vergelijking: dat is bijna zes keer zo hoog als het hoogste punt van Europees Nederland, de Vaalserberg (322,4 meter).
Deze enorme hoogteverschillen over relatief korte afstanden creëren adembenemende panorama’s en een gevoel van schaal dat de beperkte vierkante kilometers ver overstijgt. Rijdend over de kronkelende bergwegen of wandelend langs de beroemde levada’s (irrigatiekanalen) word je constant getrakteerd op vergezichten die je doen vergeten dat je op een relatief klein eiland bent. De kliffen aan de kust, zoals de Cabo Girão – een van de hoogste zeekliffen van Europa met een duizelingwekkende val van ongeveer 580 meter – dragen bij aan dit gevoel van verticale grootsheid.
Deze topografie betekent ook dat reistijden langer kunnen zijn dan je op basis van de kaart zou verwachten. Een rit van de zuidkust naar de noordkust is misschien maar 20 kilometer in vogelvlucht, maar de weg slingert zich door tunnels en langs haarspeldbochten, waardoor de reis aanzienlijk langer duurt. Dit draagt paradoxaal genoeg ook bij aan het gevoel van ‘grootte’; je bent langer onderweg, doorkruist meer verschillende landschappen en ervaart het eiland intenser.
Een Wereld van Diversiteit op Postzegelformaat
De geringe omvang van Madeira in combinatie met de grote hoogteverschillen zorgt voor een uitzonderlijke diversiteit aan microklimaten en landschappen. Binnen een uur rijden kun je van een zonnige, subtropische kustlijn met bananenplantages terechtkomen in een mistig, koel nevelwoud hoog in de bergen.
- De Zuidkust: Over het algemeen zonniger en warmer, met de hoofdstad Funchal als bruisend centrum. Hier vind je veel van de hotels, terrasvormige wijngaarden (beroemd om de Madeira wijn) en fruitplantages.
- De Noordkust: Ruiger, natter en groener, met dramatische kliffen die in zee storten en kleine dorpjes verscholen in diepe valleien. De golven beuken hier vaak met meer kracht op de rotsen.
- Het Bergachtige Binnenland: Het domein van de Pico Ruivo en Pico do Arieiro (1.818 meter). Hier vind je alpiene vegetatie, kale rotslandschappen boven de boomgrens en vaak spectaculaire uitzichten boven de wolken.
- Het Laurisilva Woud: Een uniek subtropisch laurierbos dat grote delen van het noorden en het binnenland bedekt. Dit oerbos, UNESCO Werelderfgoed, is een overblijfsel uit het Tertiair en herbergt een schat aan endemische planten- en diersoorten. Wandelen door dit vochtige, groene wonderland is een magische ervaring.
- Het Schiereiland Ponta de São Lourenço: In het uiterste oosten vind je een compleet ander landschap: een droog, winderig en kaal schiereiland met spectaculaire rotsformaties en kliffen in rode en bruine tinten.
Al deze verschillende werelden samengepakt op 741 vierkante kilometer maken Madeira tot een continent in het klein. De ‘grootte’ van het eiland zit hem dus niet alleen in de fysieke afmetingen, maar ook in de rijkdom en variatie van de ervaringen die het biedt.
De Menselijke Maat: Bevolking en Bebouwing
Hoe verhoudt de bevolking zich tot de grootte van het eiland? De autonome regio Madeira (inclusief Porto Santo) heeft ongeveer 250.000 permanente inwoners. Het grootste deel hiervan woont op het hoofdeiland Madeira, met een sterke concentratie in en rond de hoofdstad Funchal aan de zuidkust. Funchal zelf telt ruim 100.000 inwoners.
De bevolkingsdichtheid voor het hoofdeiland komt daarmee uit op ongeveer 330 inwoners per vierkante kilometer. Dat is lager dan de gemiddelde bevolkingsdichtheid van Nederland (ongeveer 530 inwoners/km²), maar hoger dan bijvoorbeeld de provincie Drenthe (ongeveer 190 inwoners/km²). Echter, door het bergachtige terrein is de bewoonbare en bebouwbare ruimte beperkt. De meeste nederzettingen liggen geconcentreerd langs de kust en in de bredere valleien. Grote delen van het bergachtige binnenland zijn onbewoond en beschermd natuurgebied.
De infrastructuur is indrukwekkend aangepast aan het landschap. Een modern wegennetwerk, met talloze tunnels (Madeira wordt soms het ‘eiland van de tunnels’ genoemd) en bruggen, verbindt de verschillende delen van het eiland relatief efficiënt. Dit maakt het mogelijk om ondanks de bergen vrij vlot te reizen, hoewel de oudere, kronkelende kustwegen nog steeds een avontuur op zich zijn.
Conclusie: Klein van Stuk, Groots van Karakter
Dus, hoe groot is Madeira? Fysiek gezien is het hoofdeiland met 741 km² een relatief klein stuk land in de immense Atlantische Oceaan, kleiner dan de meeste Nederlandse provincies. De hele archipel beslaat zo’n 801 km².
Maar de ware ‘grootte’ van Madeira is niet in deze cijfers te vatten. Het is een eiland dat groots aanvoelt door:
- De verticale schaal: Met bergen die tot bijna 1.900 meter reiken en dramatische kliffen.
- De landschappelijke diversiteit: Van subtropische kusten tot alpiene hoogten en oeroude laurierbossen, alles op korte afstand van elkaar.
- De rijkdom aan ervaringen: Wandelen langs levada’s, wijn proeven, dolfijnen spotten, genieten van Funchal, de ruige noordkust verkennen, ontspannen aan een baai.
- De unieke cultuur en geschiedenis: Gevormd door eeuwen van relatieve isolatie en Portugese invloeden.
Madeira bewijst dat grootte relatief is. Het mag dan qua oppervlakte bescheiden zijn, de impact die het eiland op zijn bezoekers maakt, is vaak overweldigend. Het is een bestemming die je blijft verrassen en uitdagen, een plek waar je achter elke bocht een nieuw, adembenemend panorama kunt verwachten. De ‘grootte’ zit hem in de intensiteit, de variatie en de onvergetelijke indrukken die dit bijzondere eiland achterlaat. Het is klein genoeg om intiem te voelen, maar groots genoeg om eindeloos te blijven ontdekken.