Misselijkheid. Dat ongemakkelijke, weeïge gevoel in je maag waar iedereen wel eens last van heeft. Of het nu komt door reisziekte, zwangerschap, een virusje, stress, medicatie of iets verkeerds gegeten te hebben, het kan je dag flink verpesten. Naast het vervelende gevoel zelf, roept het ook direct de vraag op: “Wat kan ik nu het beste eten of drinken?” De gedachte aan voedsel kan al genoeg zijn om je maag te doen keren, maar paradoxaal genoeg kan een lege maag de misselijkheid soms juist verergeren. Bovendien heeft je lichaam vocht en voedingsstoffen nodig, zeker als je ook moet overgeven. Het vinden van de juiste balans is cruciaal. In dit artikel duiken we diep in de wereld van voeding bij misselijkheid. We bespreken wat je het beste kunt proberen, wat je beter kunt laten staan, en geven praktische tips om je snel weer beter te voelen.
De basisprincipes: Klein, licht en vaak
Als misselijkheid de kop opsteekt, reageert je maag vaak het best op kleine, lichte en frequente maaltijden of snacks. Grote, zware maaltijden kunnen je maag overweldigen en het misselijke gevoel versterken. Probeer in plaats daarvan elke 1-2 uur een klein beetje te eten, zelfs als je geen honger hebt. Een lege maag produceert maagzuur dat nergens heen kan, wat de misselijkheid kan verergeren. Door steeds kleine beetjes te eten, houd je de maagactiviteit rustig en voorkom je zowel een overvolle als een knorrende, lege maag.
Focus op licht verteerbaar voedsel. Dit zijn voedingsmiddelen die je maag niet te hard hoeft te werken om af te breken. Denk aan neutrale smaken en texturen. Sterk gekruid, vet, zuur of heel zoet voedsel kun je voorlopig beter vermijden. Luister vooral goed naar je lichaam; wat voor de één werkt, kan voor de ander juist averechts werken.
Wat zijn veilige keuzes bij misselijkheid?
Er zijn een aantal voedingsmiddelen die bekend staan als ‘maagvriendelijk’ en vaak goed worden verdragen bij misselijkheid. Hieronder een uitgebreid overzicht:
1. De BRAT-klassiekers (en variaties)
Het BRAT-dieet is een bekende aanbeveling bij maagklachten, hoewel het tegenwoordig niet meer als langetermijnoplossing wordt gezien vanwege het gebrek aan voedingsstoffen. De componenten zelf kunnen echter wel tijdelijk verlichting bieden:
- Bananen: Zacht, makkelijk verteerbaar en rijk aan kalium, een elektrolyt dat je kunt verliezen bij braken of diarree. De zoetheid is meestal mild genoeg. Kies voor rijpe bananen, die zijn het makkelijkst te verteren.
- Rijst: Witte rijst is de beste keuze omdat deze minder vezels bevat dan bruine rijst en daardoor lichter verteerbaar is. Kook het goed gaar, eventueel tot een soort rijstepap (congee).
- Appelmoes: Ongezoete appelmoes is zacht, licht verteerbaar en bevat pectine, een type vezel dat kan helpen bij diarree (wat soms samengaat met misselijkheid). De lichte zoetheid kan ook aangenaam zijn.
- Toast: Droog, geroosterd brood (wit of lichtbruin) is een klassieker. Het absorbeert maagzuur en heeft een neutrale smaak. Vermijd boter, margarine of ander vet beleg in eerste instantie. Een cracker of beschuitje kan ook.
Andere vergelijkbare, neutrale opties zijn gekookte aardappelen (zonder schil, boter of kruiden), pasta (zonder saus), of havermout (gekookt met water of een plantaardige melk die je goed verdraagt).
2. Gember: Een natuurlijk wondermiddel?
Gember staat al eeuwenlang bekend om zijn maagkalmerende eigenschappen. Het wordt vaak ingezet bij diverse vormen van misselijkheid, waaronder zwangerschapsmisselijkheid, reisziekte en misselijkheid door chemotherapie. De werkzame stoffen, gingerolen en shogaolen, lijken direct op het maagdarmstelsel en het centrale zenuwstelsel in te werken.
Hoe kun je gember gebruiken?
- Gemberthee: Verse gemberthee is eenvoudig te maken. Snijd een paar plakjes verse gemberwortel af, overgiet ze met heet water en laat 5-10 minuten trekken. Je kunt eventueel een klein beetje honing of citroen toevoegen als je dat verdraagt.
- Gembercapsules of -supplementen: Verkrijgbaar bij drogist of apotheek. Volg de aanwijzingen op de verpakking.
- Gekonfijte gember of gember snoepjes: Kleine stukjes kunnen helpen, maar let op het suikergehalte; te veel suiker kan averechts werken.
- Verse gember: Kauwen op een heel klein stukje verse gember kan ook, maar de smaak is intens.
3. Pepermunt: Verfrissend en kalmerend
Net als gember wordt pepermunt vaak genoemd als middel tegen misselijkheid en maagklachten. De menthol in pepermunt heeft een ontspannend effect op de spieren van het maagdarmkanaal, wat krampen en misselijkheid kan verminderen. Het heeft ook een verfrissende smaak die prettig kan zijn.
- Pepermuntthee: Een warme kop pepermuntthee kan zeer rustgevend zijn.
- Pepermuntjes of -olie: Zuigen op een suikervrij pepermuntje of het ruiken aan pepermuntolie kan soms verlichting geven. Wees voorzichtig met pure pepermuntolie; deze is zeer geconcentreerd.
4. Crackers, beschuit en toast
Droge, zetmeelrijke voedingsmiddelen zoals crackers (naturel, zout), beschuitjes of geroosterd brood zijn uitstekende keuzes. Ze zijn licht verteerbaar en kunnen helpen overtollig maagzuur te absorberen, wat vaak bijdraagt aan het misselijke gevoel, vooral op een lege maag. Begin met kleine hapjes en kijk hoe je lichaam reageert.
5. Koude of neutrale temperatuur voedsel
Warm eten verspreidt vaak meer geur dan koud eten. Als je gevoelig bent voor geuren die misselijkheid triggeren, probeer dan eens voedsel op kamertemperatuur of koud te eten. Denk aan:
- Yoghurt (naturel, indien je zuivel verdraagt)
- Kwark (naturel)
- Een koude gekookte aardappel
- Gekoelde appelmoes
- Een koude, lichte smoothie (zie dranken)
6. Bouillon en lichte soepen
Heldere bouillon (kip, rund of groente) is een uitstekende manier om vocht, zouten en wat voedingsstoffen binnen te krijgen zonder je maag te belasten. Het is warm en rustgevend. Zorg ervoor dat de bouillon niet te vet of te zout is. Vermijd romige of zware soepen.
7. Bepaalde fruitsoorten
Naast bananen en appelmoes kunnen andere milde fruitsoorten ook goed vallen, mits ze niet te zuur zijn. Denk aan:
- Watermeloen: Bevat veel vocht en is verfrissend.
- Cantaloupe meloen
- Gekookte of gestoomde peren
Wees voorzichtig met citrusvruchten zoals sinaasappel of grapefruit; het zuur kan de maag soms irriteren.
Hydratatie is key: Wat te drinken bij misselijkheid?
Voldoende drinken is misschien nog wel belangrijker dan eten als je misselijk bent, zeker als je ook moet overgeven. Uitdroging kan de misselijkheid verergeren en leiden tot andere klachten zoals hoofdpijn en duizeligheid. Drink kleine slokjes gedurende de dag in plaats van grote hoeveelheden in één keer.
1. Water
De allerbeste keuze. Houd een flesje water bij de hand en neem regelmatig kleine slokjes. Als gewoon water tegenstaat, probeer het dan eens met een schijfje citroen of komkommer (als je dat verdraagt) of drink het ijskoud.
2. Kruidenthee
Zoals eerder genoemd, zijn gemberthee en pepermuntthee uitstekende opties. Andere kalmerende kruidentheeën zijn:
- Kamillethee: Bekend om zijn ontspannende eigenschappen, zowel voor de geest als voor het spijsverteringsstelsel.
- Venkelthee: Kan helpen bij een opgeblazen gevoel en spijsverteringsproblemen.
Zorg ervoor dat de thee niet te sterk is en drink deze eventueel lauw in plaats van heet.
3. Heldere bouillon
Niet alleen een lichte ‘maaltijd’, maar ook een goede bron van vocht en elektrolyten (zouten).
4. Verdund vruchtensap
Als je zin hebt in iets met smaak, probeer dan helder vruchtensap (zoals appelsap of druivensap) verdund met water (bijvoorbeeld 1 deel sap op 1 deel water). Puur sap kan te veel suiker bevatten, wat de klachten kan verergeren.
5. Elektrolytendrankjes of ORS
Als je veel vocht verliest door braken of diarree, kunnen speciale sportdrankjes met elektrolyten of een Oral Rehydration Solution (ORS, verkrijgbaar bij apotheek of drogist) helpen om de verloren zouten en suikers aan te vullen en uitdroging te voorkomen. Drink deze ook in kleine slokjes.
6. Ijsblokjes of waterijsjes
Zuigen op ijsblokjes (eventueel gemaakt van verdund sap of kruidenthee) of een waterijsje kan een makkelijke manier zijn om vocht binnen te krijgen en werkt soms ook direct kalmerend op de maag.
Wat kun je beter vermijden als je misselijk bent?
Net zo belangrijk als weten wat je wél kunt eten, is weten wat je beter kunt laten staan. Bepaalde voedingsmiddelen en dranken kunnen misselijkheid triggeren of verergeren:
- Vet en gefrituurd voedsel: Hamburgers, patat, pizza, snacks, vette sauzen. Vet vertraagt de maaglediging, waardoor voedsel langer in de maag blijft en een vol, opgeblazen en misselijk gevoel kan geven.
- Sterk gekruid voedsel: Pittig eten kan de maagwand irriteren en misselijkheid verergeren.
- Zeer zoet voedsel: Snoep, koek, gebak, frisdrank met veel suiker. Grote hoeveelheden suiker kunnen de maag van streek maken.
- Zuur voedsel: Citrusvruchten, tomaten(saus), azijn. Het zuur kan irriterend werken.
- Grote maaltijden: Zoals eerder genoemd, belast dit de maag te veel.
- Voedsel met sterke geuren: Soms kan alleen al de geur van bepaald voedsel (zoals vis, spruitjes, sterk gekruid eten) misselijkheid opwekken. Kies voor neutraal ruikend voedsel of eet koud.
- Alcohol: Irriteert de maag en kan uitdroging veroorzaken. Absoluut vermijden bij misselijkheid.
- Koffie en cafeïnehoudende dranken: Cafeïne kan de maagzuurproductie stimuleren en irriterend werken. Sommige mensen ervaren juist verlichting, maar over het algemeen is het beter om voorzichtig te zijn.
- Koolzuurhoudende dranken: Het koolzuur kan een opgeblazen gevoel en gasvorming veroorzaken, wat de misselijkheid kan verergeren. Soms helpt een klein slokje cola (zonder cafeïne, eventueel de prik eruit geroerd) wel, maar dit is zeer persoonlijk.
- Zuivelproducten: Hoewel yoghurt of kwark soms goed vallen, kunnen melk en andere zuivelproducten voor sommige mensen zwaar verteerbaar zijn bij misselijkheid, vooral als er sprake is van lactose-intolerantie die tijdelijk verergert door een maagdarminfectie.
Specifieke situaties en aanvullende tips
- Zwangerschapsmisselijkheid (Ochtendmisselijkheid): Vaak helpt het om al voor het opstaan iets kleins en droogs te eten, zoals een crackertje of beschuitje dat je op je nachtkastje legt. Eet gedurende de dag regelmatig kleine beetjes. Gember en vitamine B6 worden vaak aangeraden (overleg met je arts of verloskundige).
- Reisziekte: Eet een lichte, niet-vette maaltijd voor vertrek. Vermijd lezen of schermgebruik tijdens de reis. Focus op een vast punt in de verte. Gember(snoepjes) of speciale reistabletjes kunnen helpen. Frisse lucht is ook belangrijk.
- Na een operatie of bij medicijngebruik: Volg de specifieke voedingsadviezen van je arts of het ziekenhuis. Begin vaak met heldere vloeistoffen en bouw langzaam op naar licht verteerbaar vast voedsel.
- Luister naar je lichaam: Dit is het allerbelangrijkste advies. Cravings of juist aversies kunnen een signaal zijn. Als je ergens totaal geen zin in hebt, forceer het dan niet. Als je ineens trek krijgt in iets specifieks (en het is geen heel gekke keuze), probeer dan een klein beetje.
- Eet langzaam en kauw goed: Dit helpt de spijsvertering en voorkomt dat je te snel te veel eet.
- Vermijd liggen direct na het eten: Blijf minstens 30 minuten rechtop zitten om te voorkomen dat maaginhoud terugstroomt in de slokdarm.
- Zorg voor frisse lucht: Een benauwde omgeving kan misselijkheid verergeren. Zet een raampje open of ga even rustig buiten zitten (als dat mogelijk is).
- Rust voldoende: Vermoeidheid kan misselijkheid verergeren. Probeer voldoende te slapen en rust te nemen.
Wanneer medische hulp zoeken?
Hoewel misselijkheid vaak vanzelf overgaat met de juiste zelfzorg en voeding, zijn er situaties waarin het belangrijk is om een arts te raadplegen:
- Als de misselijkheid en/of het braken langer dan 1-2 dagen aanhoudt.
- Als je tekenen van uitdroging vertoont (weinig plassen, donkere urine, droge mond, duizeligheid, sufheid).
- Bij hevig braken waarbij je geen enkel voedsel of vocht binnenhoudt.
- Als je bloed overgeeft (helderrood of lijkend op koffiedik).
- Bij ernstige buikpijn, hoge koorts of hoofdpijn naast de misselijkheid.
- Als de misselijkheid optreedt na een hoofdtrauma.
- Als je vermoedt dat de misselijkheid wordt veroorzaakt door medicatie (stop niet zomaar, maar overleg met je arts).
- Bij onverklaarbaar gewichtsverlies.
Een arts kan de onderliggende oorzaak vaststellen en een passende behandeling starten, die soms ook medicatie tegen de misselijkheid zelf kan omvatten.
Conclusie
Misselijkheid is een vervelende klacht die je eetlust volledig kan wegnemen. Toch is het belangrijk om te proberen kleine beetjes licht verteerbaar voedsel en voldoende vocht binnen te krijgen. Focus op neutrale, zetmeelrijke producten zoals crackers, toast, rijst en banaan. Gember en pepermunt kunnen natuurlijke verlichting bieden. Drink kleine slokjes water, kruidenthee of bouillon. Vermijd vet, gekruid, zuur en zeer zoet voedsel, evenals alcohol en cafeïne. Luister vooral goed naar je eigen lichaam en forceer niets. Door de juiste keuzes te maken, kun je je maag kalmeren en het herstel bevorderen. En onthoud: bij aanhoudende of ernstige klachten is een bezoek aan de huisarts altijd aan te raden.